“Điều biến mã xung” (PCM) – Pulse Code Modulation – tạm dịch: điều biến nhịp tức là việc sử dụng những “nhịp đập” cao thấp khác nhau và liên tục để diễn tả gần giống nhất với sóng sine – được tạo ra từ năm 1937 và là tiền thân cho các loại âm thanh analog. PCM được biển diễn dưới biểu đồ âm dạng sin hay cos gồm hai thành phần đặc trưng là tần số mẫu (sample rate), độ sâu số (bit depth ). Các giá trị biên độ được biểu diễn bởi 2 số 0 và 1 và thường có quan hệ với độ sâu bit ( cho biết 1 dải chứa được bao nhiêu bit, ví dụ như 16 bit, 24 bit ). Còn số bạn thường thấy như 44100 Hz được gọi là sample rate và cho biết số lần tín hiệu âm thanh được đo và lấy mẫu trong một giây. Một số mẫu thu âm có độ phân giải cao hiện năng thường có chuẩn 24 bits và tần số lấy mẫu 192,000 Hz.

“Tần số mẫu” (sample rate) cho ta biết số lần biên độ rung mỗi giây của sóng âm thanh, còn “độ dày bit” (bit depth) thể hiện số lượng bit của thông tin đo được từ mỗi mẫu âm thanh, nó tương ứng với độ phân giải của mỗi bộ dữ liệu âm thanh số.

“Âm thanh thực” như chúng ta vẫn nghe thấy hàng ngày là một dải tần kéo dài liên tục. Đối với thể giới số chuyện lại khác, để làm rõ cách hoạt động của âm thanh số, chúng ta hãy so sánh nó với hình ảnh số. Trong các đoạn video sử dụng công nghệ số, những gì chúng ta nghĩ là đang vận động hay trôi chảy thực chất chỉ là một chuỗi các hình ảnh tĩnh.

Âm thanh số cũng như vậy. Biên độ của sóng âm thanh không hề “trôi chảy” hay “vận động” mà thay đổi theo những chuẩn nhất định trong một khoảng thời gian cho trước.

Như đã nói, PCM cùng với những biến thể của nó là nền tảng cho âm thanh số. PCM sẽ sẽ hình thành một dạng sóng, sóng này ít nhiều có thể được chạy ngay bởi một bộ xử lý tín hiệu số. Trong khi hầu hết các định dạng khác khi thao tác với âm thanh thì cần thông qua các thuật toán điều khiển nên phải giải mã chúng khi sử dụng.

Là một danh từ trong tiếng Anh được dịch sang tiếng Việt là “không bị mất” và thường sử dụng trong nén thông tin, vì thế, ta có thể hiểu là âm thanh được lưu trữ ở dạng nén không mất dữ liệu. Đây là một dạng nhạc rất được những đôi tai sành âm ưa chuộng bởi dung lương không quá lớn vì được nén lại nhưng chất lượng âm thanh khá gần với bản thu âm gốc. Làm thế nào mà âm thanh được nén lại có thể đảm bảo về chất lượng? Thực ra, đó chỉ là những thuật toán nhằm tìm ra những quy luật lặp lại của dữ liệu. Từ đó, các file âm thanh này được tìm ra một cách hiển thị khác ít tốn dữ liệu hơn, chất lượng hơn.

Ví dụ: Thay vì ghi một chuỗi aaaaa bbbbbbb aaa 11111, người ta thay bằng ax5 bx7 ax3 1×5

Tuy nhiên, việc nén này đối với nhạc lossless không quá cao bởi dữ liệu âm thanh gốc khá đa dạng và được sử dụng khá nhiều. Hiện nay, mức nén cao nhất có thể chỉ khoảng 1/3 dung lượng gốc của âm thanh. Vì thế, mỗi album nhạc lossless có dung lượng khoảng 200 – 300 Mb. Sau khi được giải nén, âm thanh sẽ gần với âm gốc CD (44.1 Khz, 16 bit, 1411Kbps). Việc này đáp ứng cho nhu cầu thưởng thức nhạc gốc khi lưu trữ trên máy tính hay điện thoại khi không có CD gốc.

Các loại định dạng không nén: WAV và AIFF

Như đã nói ở trên, cả WAV và AIFF đều đựợc coi là các định dạng âm thanh “không thể mất”. Chúng được tạo ra dựa trên nền tảng PCM với một vài thay dổi nhỏ trong bộ dữ liệu lưu trữ, bên cạnh đó hai loại định dạng này có thể chuyển đổi được cho nhau mà không hề bị giảm chất lượng âm thanh.

Chúng cũng được coi là “không mất dữ liệu” – không bị nén – và một file âm thanh PCM stereo, chẳng hạn có tần số là 44.1kHz và độ nén là 16 bit (chất lượng đĩa CD) thì chất lựợng âm thanh có thể lên đến 10MB một phút sau khi được chuyển đổi (convert).

Do vậy, nếu bạn thu âm hay mix nhạc ở nhà, thì đây là một sự lựa chọn đúng đắn vì chất lượng âm thanh của hai loại định dạng này rất đảm bảo.

Các loại định dạng lossless: FLAC, ALAC, APE

FLAC(Free Lossless Audio Codec), ALAC( Apple Lossless Audio Codec) và APE( Monkey’s Audio) là các loại định dạng nén âm thanh và giống như hầu hết các sản phẩm ngày nay trong thế giới số: chúng sử dụng các thuật toán. Sự khác nhau giữa các file nén và các file FLAC đó là FLAC được thiết kế chuyên cho âm thanh thế nên tỉ lệ nén của nó tốt hơn và không bị mất dữ liệu. Thông thường thì file FLAC bằng khoảng một nửa kích cỡ file WAV. Một file FLAC cho âm thanh stereo với chất lượng CD chạy khoảng 5MB mỗi phút.

Những loại định dạng kể trên dành cho những người làm những công việc liên quan nhiều đển việc hiệu chỉnh âm thanh. Bạn cũng có thể chuyển (convert) những định dạng này về file WAV mà vẫn có thể yên tâm về chất lượng âm thanh thu được.

Lossy compression

Là một khái niệm nói về các bản nhạc được nén lại nhưng dữ liệu âm thanh bị mất đi để làm giảm nhẹ dung lượng, giúp người ta chia sẻ dễ dàng trên internet thay vì phải upload cả album nặng đến 700 Mb của nhạc không nén.

Một số định dạng file tiêu biểu cho loại nhạc này như: MP3, WMA, AAC, OGG, MPC, ATRAC… Người ta sẽ dựa vào một thuật toán phù hợp để giữ lại hay bỏ đi mẫu âm thanh nào đó để có thể tái hiện hợp lý bản nhạc nén so với bản gốc không nén lúc đầu.

Trên lý thuyết mà nói, tai của chúng ta có thể khó nhận ra một âm thanh nào đó ở tần số vượt quá 20 KHz chẳng hạn. Như thế, người ta có thể bỏ đi một phần dữ liệu âm thanh để giúp giảm bớt dữ liệu diễn tả một lần lấy mẫu, ít hơn nhiều so với 16 bit cho 44100 lần/giây của âm thanh gốc.

Bên cạnh đó, những định dạng âm thanh nén đã bỏ bớt dữ liệu còn có thể tạo ra các âm thanh giả nhằm lấp vào các phần đã bị bỏ bớt đi. Nếu bạn thường nghe các âm thanh méo mó, không nhận diện được thì chính là hệ quả của việc này. Các file nhạc được nén với bit rate càng thấp thì sự méo tiếng càng nhiều. Bạn sẽ rất dễ dàng nhận ra sự khác biệt khi nghe hai file nhạc gốc và nhạc nén bị mất mát dữ liệu.

Cụ thể: các file MP3 thường được nén với bit rate là 128 hoặc 192 hoặc 320 kbps/giây. Như vậy, nó chỉ bằng 1/10 so với bit rate của các file gốc không nén định dạng WAV (1411 kbps/giây). Điều này cũng giải thích vì sao dung lượng giữa các file này khá chênh lệch, một bên rất nhẹ và ngược lại.

Mặc dù công nghệ nén âm thanh với việc bỏ bớt dữ liệu ngày nay đã được cải tiến rất nhiều nằm tái hiện lại các âm thanh gần với bản thu nhất có thể. Thế nhưng, điều này lại không có tác dụng thậm chí là một “thảm họa” đối với một số thể loại nhạc cổ điển, nhạc vocal, các tần số âm thanh rất cao, nhạc cụ nhiều. Việc mất mát dữ liệu âm thanh sẽ làm hỏng bản nhạc và chất lượng cho ra không thể nào bù đắp được. Các file nén chỉ phù hợp với thể loại Pop hoặc các bản nhạc bình thường khác mà thôi.

Các loại định dạng “dễ mất dữ liệu” : MP3, AAC, WMA, Vorbis

MP3 – MPEG 1 Audio Layer 3 là định dạng âm thanh “dễ mất dữ liệu” phổ biến nhất hiện nay. Cho dù vấn đề về bằng sáng chế đối với sản phầm này vẫn còn chưa được giải quyết.

Vorbris – Một loại định dạng “dễ mất dữ liệu” miễn phí với mã nguồn mở. Thường được sử dụng cho các game PC như Unreal Tournament 3.

AAC – Advanced Audio Coding, một loại định dạng chuẩn hiện nay được sử dụng cho loại video MPEG 4. Nó được rất nhiều người ưa chuộng nhờ khả năng tương thích với các hệ thống quản lý quyền sử dụng kĩ thuật số (Digital rights management – DRM) chẳng hạn như phần mềm Fairplay của Apple. Sự vượt trội so với định dạng MP3, và đặc biệt là người ta có thể chia sẻ những nội dung trong định dạng này một cách thoải mái mà không cần thủ tục nào cả.

WMA – Windows Media Audio, định dạng âm thanh “ dễ mất dữ liệu” của Microsoft. Định dạng này đầu tiên được phát triển và sử dụng nhằm tránh những vấn đề giấy phép cho các sản phẩm sử dụng định dạng MP3. Tuy nhiên, nhờ những cải tiến liên tục cùng khả năng tương thích với các hệ thống kiểm duyệt quyền quản lý kĩ thuật số (DRM), WMA vẫn rất phổ biến cho đến khi iTunes trở thành nhà vô địch trong thế giới nhạc DRM.

(Sưu tầm nhiều nguồn)